اصول مبانی رنگ شناسی

دنیای پیرامون ما از رنگ تشکیل شده است. رنگ در زندگی انسان به قدری تاثیرگذار است که حتی تصور زندگی بدون رنگ امکان ندارد. رنگ به فرم، جان می دهد و از مهمترین ابعاد هنر است، انتخاب بجا و درست رنگ در کار باعث افزایش تاثیرگذاری طرح شما می‌شود.

رنگ شناسی چیست؟

یکی از ابتدایی‌ترین اصول برای هر هنرمندی، یادگیری تئوری رنگ‌ها و آشنایی با چرخه رنگ است. در واقع علم رنگ شناسی یعنی:

1. شناخت انواع رنگ‌ها
2. شناخت کاربرد هر رنگ
3. شناخت ترکیبات مختلف رنگ‌ها
4. محل استفاده از هر رنگ

چرخه دوازده گانه رنگ‌ها

رنگ‌ها دارای سه قسمت اصلی می‌باشد،رنگ‌های اصلی که رنگ‌های درجه اول عبارتند از: آبی، زرد و قرمز و رنگ‌های ثانویه که از ترکیب دو رنگ درجه اول، رنگ ثانویه بدست می‌آید. مانند:
قرمز + آبی = بنفش (بادمجانی)
قرمز + زرد = نارنجی
آبی + زرد = سبز (زنگاری)

این ۶ رنگ به اضافه رنگ‌های طیف میانی آن‌ها، چرخه دوازده‌گانه را تشکیل می‌دهند. نکته دیگر آن است که برای هر رنگ در این چرخه، فقط یک رنگ مکمل وجود دارد که دقیقا رو‌به‌روی هم قرار می‌گیرند. زوج‌های مکمل معروف عبارت‌اند از :
بنفش ،‌ زرد
نارنجی ،‌ آبی
سبز ،‌ قرمز
ترکیب هر رنگ با مکملش، به رنگ خاکستری (خنثی) می‌رسد.

مفاهیم بصری رنگ

زرد:
زرد رنگ بی خوابی، بیداری، هیجان و اضطراب است. زرد بدلیل حس سبکی در یک کادر می تواند در بالاترین نقطه آن قرار بگیرد. ترکیب زرد با سفید و نارنجی مناسب است.

آبی:
رنگی آرام و درون گرا.
رنگ آبی در هنر کهن به منزله رنگ فضایی و الهی تعبیر و به کار رفته است. متمرکز شدن در آبی سبب تمرکز فکر و اندیشه می‌گردد. آبی مکمل – متضاد زرد است.

نارنجی:
نارنجی رنگ جوانی و شادابی است. هیجان نارنجی از زرد کمتر است و اعتدال آن بیشتر.

بنفش:
بنفش در درون خود جوهر اندوه و خودگرایی دارد. در چین کهن، بنفش رنگ لباس عزاداران بوده است. بنفش رنگ ناباوری، تردید و نفاق است.

قهوه‌ای:
قهوه‌ای از ترکیب سرخ و سیاه و یا سرخ گرم و آبی گرم بوجود می‌آید. طعم تلخ دارد. قهوه ای رنگی چرکین ولی نیرومند و پرتوان است.

سبز:
سبز رنگی است میانه و معتدل. رنگ تعادل، تفکر و آرامش. سبز رنگ صبر است و شکیبایی، رنگ پایداری است. رنگ پایان بهار و آغاز تابستان است.

تاثیر رنگ در روانشناسی

قرمز:
رنگ قرمز مخفف شور، گرما، نشاط، هیجان، قدرت، نشاط و غیره است. افرادی که رنگ قرمز را انتخاب می‌کنند طبیعتی برون‌ریز دارند، دچار تغییرات ناگهانی خلق‌وخوی می‌شوند، دلسوزی می‌کنند، رویکردی مثبت دارند، ماهیتی قاطع دارند، جنسیت قوی دارند و احساساتی‌ترند.

نارنجی:
افرادی که رنگ نارنجی دوست دارند، دلپذیر و سرحال هستند و دوستان خوبی پیدا می‌کنند. آن‌ها می‌توانند تحت تأثیر نظر دیگران قرار بگیرند. آن‌ها طبعا صادق و سخاوتمند هستند. رنگ نارنجی جاه‌طلبی را افزایش می‌دهد و باعث ایجاد انگیزه در خلاقیت می‌شود. اما اگر فرد مدت طولانی در معرض رنگ نارنجی شدید باشد، ممکن است بی‌قرار شود. رنگ نارنجی اشتها را افزایش می‌دهد و باعث خواب می‌شود.

سبز:
مردم رنگ سبز را دوست دارند مطیع و وظیفه آگاه، صادق، صریح، دارای میل جنسی معمولی و وابسته به روابط خانوادگی هستند. رنگ سبز باعث تولید هیستامین می‌شود که باعث اتساع رگ‌های خونی می‌شود. به کاهش واکنش‌های آلرژیک، مشکلات دستگاه گوارش، بهبود بینایی چشم کمک می‌کند (جراحان برای افزایش بینایی از رنگ سبز در اتاق استفاده می‌کنند).

آبی:
کسانی که عاشق رنگ آبی هستند، متفکر و اهل مراقبه هستند. در یک موقعیت استرس‌زا، آن‌ها اعتقاد خود را حفظ می‌کنند و ترجیح می‌دهند از این شرایط جلوگیری کنند. آن‌ها بر اشتیاق خود کنترل دارند و نیازهای همنوعان را در نظر می‌گیرند. آبی نشان‌دهنده حقیقت و هماهنگی است زیرا رنگ آن بهشت است. رنگ آبی نشان‌دهنده آرامش تحریک غریزه محافظ و جلوگیری از برنزه شدن است. اگر با رنگ سبز ترکیب شود، رنگ آبی می‌تواند باعث ظهور نبوغ شود. اما بیش‌ازحد رنگ آبی می‌تواند باعث کاهش روحیه شود.

بنفش:
افرادی که رنگ بنفش را دوست دارند، باهوش و واضح هستند و همیشه مواردی را که توسط بسیاری از افراد نادیده گرفته می‌شود، می‌بینند. آن‌ها با کوچک‌ترین تحریک خشمگین می‌شوند و سعی می‌کنند ناراحتی خود را بیان کنند. آن‌ها همیشه خلاقیت از خود نشان می‌دهند.

زرد:
رنگ زرد تأثیر زیادی در شخصیت دارد. دوستداران زرد تخیل و انرژی زنده‌ای دارند. آن‌ها به‌خوبی سازمان یافته‌اند و دید و تفکر روشنی از خود نشان می‌دهند. رنگ زرد، نشاط، خرد و شادی را ارائه می‌دهد. رنگ زرد طلایی باعث تحریک نگرش و تأثیر معنوی برای صلح می‌شود. رنگ زرد سیستم عصبی را تحریک می‌کند و اگر کودکان بیش‌ازحد در معرض رنگ زرد قرار بگیرند اغلب عصبانی می‌شوند و گریه می‌کنند.

قهوه‌ای:
افرادی که رنگ قهوه‌ای را دوست دارند در فعالیت‌های زندگی دقیق هستند و بر اعتقاد خود پایبند هستند. آن‌ها افراد قابل‌اعتمادی هستند و تصمیمات عجولانه‌ای نخواهند گرفت.

چطور بدانیم که چه رنگ‌هایی را باهم ترکیب کنیم؟

انتخاب رنگ‌های درست و ترکیب کردن آنها به شیوه درست می‌تواند یک کار خارق‌العاده باشد. انتخاب یک رنگ عالی برای فضا آن چیزی است که منظور شما را می‌رساند و به همین دلیل است که این رنگ تنها به فضا شما مربوط نمی‌شود. یک اصل اساسی برای ست کردن رنگ‌ها در فضا و یا هر موضوع دیگر، ترکیب رنگ‌هایی است که با یکدیگر هارمونی دارند. این همان چیزی است که ما در هنگام ست کردن رنگ‌ها در فضا باید به آن توجه داشته باشیم.

سه قانون و یا الگو کلی برای ترکیب رنگ در فضا وجود دارد:

1. الگوی رنگ‌های مشابه:
   الگوی رنگ های مشابه از کنار هم قرار گرفتن یک رنگ اصلی و رنگ‌های مجاورش در دایره رنگ به دست می‌آید. و اگر به رنگ‌های بیشتری نیاز داشته باشید می‌توانید از رنگ‌هایی که در مجاور دو رنگ کناری قرار گرفته‌اند استفاده کنید تا یک تم رنگی با پنج رنگ ایجاد کنید. الگوی رنگ‌های مشابه رنگ‌هایی با کنتراست بالا ایجاد نمی‌کند و از آن در طرح‌هایی که کنتراست کمتر و رنگ‌های نزدیک‌تر نیاز دارند استفاده می‌شود. مثلا شما می‌توانید از الگوی رنگ‌های مشابه برای ایجاد رنگ‌بندی پاییزی یا بهاری استفاده کنید. با کمک از این الگو می‌توانید یک تم رنگی گرم و یا یک رنگ‌بندی سرد تولید کنید.
2. الگوی رنگ‌های مکمل:
   رنگ‌های مکمل در دایره رنگ‌ها درست در برابر یک دیگر قرار گرفته‌اند. و با کنار هم قرار دادن تینت‌ها و توناژ‌های مختلف این رنگ‌ها می‌توان یک رنگ بندی پویا و جذاب خلق کرد. به کاربردن مقدار مساوی از هر دو رنگ یک اشتباه مرسومی در هنگام استفاده از الگوی رنگ‌های مکمل حساب می‌آید. در حقیقت باید از یک رنگ به عنوان رنگ اصلی استفاده شود و رنگ بعدی درجزئیات طرح به کار رود تا به کار جلوه داده و چشم مخاطب را در تصویر هدایت کند. رنگ‌های قرمز و سبز، بنفش و زرد، آبی و نارنجی رنگ‎‌های مکمل هم به حساب می‎آیند و همانطور که از نام آن مشخص است، یکدیگر را کامل می‌کنند.
3. الگوی تک رنگ:
   به کار بردن الگو‌ی تک رنگ در کارها به شما این امکان را می‌دهد تا از طیف وسیعی از سایه و تینت‌های یک رنگ در کارتان استفاده کنید. اگرچه این الگوی رنگ بندی کنتراست رنگی پایینی دارد اما در خروجی طرحی یک دست و چشم نواز خواهید داشت. همچنین با استفاده این تم رنگی به راحتی خواهید توانست تاریکی و روشنی را به تصویر بکشید.
4. الگوی رنگ‌های مثلثی:
   ترکیب رنگی مثلثی از سه رنگ که با فاصله‌ی یکسان درون دایره رنگ قرار گرفته‌اند بوجود می‌آید. با استفاده از الگوی رنگ‌های مثلثی می‌توان تصاویری با کنتراست رنگی بالا بوجود آورد. اما بدلیل حضور رنگ‌هایی با تفاوت زیاد معمولا در فضا‌های فانتزی و یا کودکانه از آن استفاده می‌شود. اگر از هر سه رنگ این الگو به یک اندازه و یک غلظت استفاده کنیم ممکن است دچار همان اشتباه معمول در الگوی رنگ‌های مکمل شویم و طرحی شلوغ و نامفهوم خلق کنیم. برای حل این مشکل باید یک رنگ را به عنوان رنگ اصلی قرار داده و از دو رنگ دیگر برای کمک به ایجاد هارمونی در تصویر و جلب نظر بیننده استفاده کنیم. حتی می‌توانیم از سایه‌ها و تینت‌های مختلف این رنگ‌ها در رنگ‌بندی خود استفاده کنیم.
5. الگوی رنگ‌های مکمل شکسته:
   در الگوی رنگ‌های مکمل شکسته به جای استفاده از مکمل یک رنگ خاص، از رنگ های مجاور آن رنگ مکمل در دایره رنگ استفاده می‌شود. این رنگ بندی که با الگوی رنگ‌های مکمل بسیار نزدیک است. و در مواردی که به تنوع رنگی بیشتری نیاز باشیم از این تم رنگی استفاده می‌کنیم. و با این کار همچنان مزایای ترکیب رنگ‌های مکمل را حفظ می‌کنیم.
6. الگوی رنگ چهارتایی:
   در این الگو از چهار رنگی استفاده می‌شه که دو به دو مکمل یکدیگرند. در این نوع ترکیب، هر چهار رنگ به طور مساوی توزیع می‌شوند و بر رنگ خاصی تمرکز نمی‌شه. در این نوع رنگ بندی باید به تعادل رنگ‌های سرد و گرم توجه کنید.